// Klantcase
Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Hoe een integriteitsonderzoek inzicht bood in het integriteitsklimaat, de dilemma’s onder medewerkers en managers en de mate waarin grensoverschrijdend gedrag zich voordoet binnen de organisatie.
Binnen het rijk is de noodzaak voor een effectief integriteitsbeleid in de afgelopen decennia ontstaan vanwege enerzijds casussen die de media bereiken, anderzijds vanuit het belang van aandacht binnen de organisatie voor goed integriteitsmanagement. Ook binnen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) is er behoefte ontstaan om een beeld te krijgen van het integriteitsklimaat binnen het departement en is besloten tot het houden van een tweejaarlijkse integriteitsenquête onder alle circa 14.000 medewerkers.
Situatieschets
In 2019 heeft Statisfact in opdracht van IenW de eerste integriteitsenquête uitgevoerd. Naar aanleiding van de enquêteresultaten heeft de bestuursraad een workshop in het herkennen en signaleren van niet-integer en ongewenst gedrag en het voeren van gesprekken hierover aanbevolen voor alle leidinggevenden. Er zijn meer dan 40 workshops gegeven voor leidinggevenden. Voor medewerkers is er een e-learningmodule Sociaal Veilig Werkklimaat ontwikkeld.
Ook politiek is er veel aandacht voor ongewenste omgangsvormen. Zo heeft de Tweede Kamer in de motie Sjoerdsma alle departementen gevraagd om in een medewerkersenquête expliciet aandacht te besteden aan de problematiek van seksuele intimidatie mede naar aanleiding van #metoo. Voor IenW zijn vragen over ongewenste omgangsvormen in de integriteitsenquête opgenomen.
Uitdaging
De doelstellingen van het integritetisonderzoek zijn:
Een beeld te krijgen van het integriteitsklimaat zoals het ervaren wordt door medewerkers en managers van de dienstonderdelen van IenW;
Een beeld te krijgen van integriteitsvragen waarmee medewerkers en managers in hun professioneel functioneren te maken hebben en van de afwegingen die ze daarbij maken;
Op basis van de resultaten de mogelijkheid bieden om hierover in alle openheid het gesprek aan te gaan en van elkaar te leren;
Te bepalen waar zich de verbeterpunten in de organisatie bevinden en op deze wijze de effectiviteit van het integriteitsbeleid verder te verbeteren.
Een referentiepunt creëren waardoor de effecten van ingezette acties gemonitord kunnen worden.
Aangezien er veel verschillende onderdelen vallen onder het ministerie (zoals bijvoorbeeld de bestuurskern, ILT, KNMI, PBL en Rijkswaterstaat) waren er vanzelfsprekend verschillende wensen ten aanzien van de vraagstelling in de enquête. Sommige medewerkers hebben veel contact met burgers of met marktpartijen, anderen medewerkers zijn weer actief in het beleidsdomein of de wetenschap. Dit vroeg om een maatwerk aanpak waarbij alle medewerkers zich herkennen in de gestelde vragen.
Verder was het van zeer groot belang dat de anonimiteit van de deelnemers aan het onderzoek werd gewaarborgd. Er is dan ook bij de analyse van de resultaten aan een vooraf opgestelde betrouwbaarheidsnorm en anonimiteitsnorm voldaan.
IenW had verder de wens om de gemiddelden op een 10-puntschaal te berekenen waardoor vergelijkbaarheid met andere onderzoeken mogelijk is gemaakt. Dit maakte de resultaten voor de lezer ook overzichtelijker en makkelijker te interpreteren.
Oplossing
Statisfact heeft in 2021 net als in 2019 onder alle interne medewerkers een online kwantitatief onderzoek uitgevoerd. Hierin zijn onder andere de volgende thema’s met betrekking tot integriteit aan bod gekomen:
Omgang met regels, vooral de druk om daarvan af te wijken
Omgang met waarden
Vangnet meldingsproces, inclusief vertrouwenspersonen
Voorbeeldgedrag management / leidinggevende
Omgaan met dilemma' s en onzekerheid
Ongewenste omgangsvormen en schendingen
Vertrouwen in en van collega's en managers
Integere organisatiecultuur
Integriteit op de agenda
Sociale veiligheid
Resultaat
Het onderzoek levert een representatief en herkenbaar beeld van het integriteitsklimaat binnen IenW op en heeft inzicht geboden in de dilemma’s waarmee medewerkers en managers in hun professioneel functioneren te maken hebben en van de afwegingen die ze daarbij maken. Ook is er een goed beeld ontstaan bij het werkklimaat en de mate waarin grensoverschrijdend gedrag zich voordoet.
Statisfact heeft een IenW totaalrapportage met daarin een grafische weergave van de resultaten opgeleverd, inclusief een samenvatting met opvallende verschillen binnen de doelgroep. Ook hebben alle organisatieonderdelen zelf toegang gekregen tot een online dashboard waarin de eigen resultaten afgezet zijn tegenover het totaal van het ministerie of de bovenliggende organisatie.
Statisfact heeft aan de hand van de infographics de uitkomsten gepresenteerd aan de verschillende organisatieonderdelen. Tijdens de presentaties aan HR-adviseurs, integriteitscoördinatoren en vertrouwenpersonen is gefocused op de belangrijkste inzichten en onderlinge verschillen. Bijvoorbeeld tussen organisatieonderdelen, mannen en vrouwen, leeftijdscategorieën, lengte dienstverband en functieniveau. Ook was er ruimte voor een korte discussie en om vragen te stellen. Dit is als erg waardevol ervaren. Hierdoor heeft elk onderdeel een goed beeld gekregen welke zaken volgens het management en medewerkers goed en slecht scoren en welke verbeteringen nodig zijn. Op basis hiervan heeft elke organisatie een verbeterplan opgesteld en zijn er organisatiebrede verbeterrichtingen gedefinieerd. Met behulp van de eerder genoemde infographics hebben alle organisatieonderdelen de resultaten met medewerkers besproken.